Yeni bir güne başladığınızda nasıl hissettiğinizi fark edebiliyor musunuz? Günün yoğunluğu ve hayatın koşuşturması arasında bir an durup “Şu an nasıl hissediyorum? Bu his tanıdık mı? Bu hislerimin kaynakları nedir?” sorularını kendinize soruyor musunuz? Bu soruların cevapları ile bedeninizde var olan duyguları tanımlayabilir ve farkındalık kazanabilirsiniz. Biz yetişkinler için bile bu süreci işlemlemek her zaman mümkün değil iken çocuklarımız için oldukça zor olabilmektedir. Zihinselleştirme dediğimiz farkındalık oluşturma ve ifade edebilme gücünü, çocuklar biz ebeveyenlerinin destekleri ile sağlayabilmektedir.
Duygu regülasyonu ile çocuklarınız duygularını dengelemeyi ve sağlıklı ifade edebilmeyi öğrenecektir. Bu süreci adım adım ifade edelim:
1. Adım Duygu Farkındalığı
Çocuğunuzun bedeninde hissettiği ve anlamlandıramadığı hislere tercüman olmak ve o durumu anladığınızı hissettirmek farkındalık ve regülasyon için ilk adım olmaktadır. Çocuklarımız gün içerisinde çok farklı hislere sahip olarak bu hisler arası geçiş anlarında da duygu yoğunlukları yaşayabilirler. Bu yoğunluklarının sebebi duyguların dengelenememesi aşırı uç noktalara doğru kayabilmesidir. Örneğin oyunun en heyecanlı noktasında olan çocuğunuza artık uyku vakti dediğinizde o heyecan ve mutluluk anından üzüntü ve öfkeye geçen hızlı bir geçiş olacaktır. Çocuk bu durumu “Anne şimdi çok mutlu bir an içindeydim ancak bu söylediklerin beni çok öfkelendirdi o yüzden ağlıyor ve bağırıyorum.” şeklinde ifade edemeyecektir. Burada yansıtma ve anlayan taraf görevi bizlere düşmektedir: “Şu an çok öfkelisin, anlıyorum uyumak istemiyorsun.”.
Okuldan eve gelen çocuğunuzda da benzer tepkileri görebilirsiniz. Bazı durumlarda öğretmenler öğrencileri için burada çok uyumlu derken evde bambaşka bir çocuk profili gördüğünüz olabilir. Çocuklar, bakım verenlerine duygularını ev ortamında yoğun bir şekilde yansıtarak bu güvenli alanda regüle olma ihtiyacını göstermeye çalışabilirler. Ek olarak aile içi iletişim becerilerinin ve ilişki ağlarının da incelenerek gözlemlenmesi gerekecektir.
2. Adım Sakinleşme Becerilerini Uygulama
Gün içerisinde uygulayacağınız basit egzersizler ile çocuklarınız bedensel gerginliğini azaltarak rahatlayabilir. Bu şekilde sözel olarak kendini ifade etme becerileri de gelişmekte olacaktır.
Sakinleşme araçları olarak da adlandırabileceğimiz basit ama etkili müdahaleler ile çocuklarınızın duygu regülasyonunu sağlamasına destek olabilirsiniz. Duygu kartları, peluş ayılar veya oyuncaklar, nefes kartları, atlama ipi, duygu günlüğü bu materyallerden bazıları olabilmektedir.
Duygu kartlarını ele alırsak; yaşımız kaç olursa olsun günlük yaşantı sürecindeki duyguları fark etmek ve olayları da değerlendirerek ifade etmek büyük öneme sahiptir. İfade edilemeyen duygular bedende kalır ve başka sorunların meydana gelebilmesine neden olur. Duygu kartlarını kendiniz oluşturabilir veya kutu oyunlarından faydalanabilirsiniz. İhtiyaç durumuna göre her akşam ya da birkaç akşamda bir ailecek bu süreci bir rutin haline dönüştürebilirsiniz. Ailecek yapma imkanınız bulunmuyor ise yatmadan önce birkaç kart çekerek o kartta yer alan sorulara ikiniz cevap verebilirsiniz.
Peluş oyuncaklar her yaştan çocuğun sevdiği ve yanında tutmaktan hoşlandığı bir nesnedir. Bazen ilk çocukluk dönemlerinden bu yana hala yanından ayırmadığı bir oyuncağı da olabilir. Bağlanma nesneleri olarak da görülebilen peluş oyuncakların dokusu çocukları rahatlatır. Genellikle uyku arkadaşı olarak kullanılması önerilir. Eğer çocuğunuz yumuşak bu oyuncaklardan, sarılmaktan hoşlanıyor ise temas gerektiren oyunlara ağırlık vermeniz faydalı olacaktır. Örneğin beslenme ve bakım ihtiyacını doyurmak için beraber meyve salatası hazırlamak ve onları karşılıklı birbirinize yedirmek, saçları taramak ya da okşamak, masaj yapmak (bedene veya ellere) bu ihtiyacı doyurmak için işlevsel olabilmektedir.
Nefes kartları, otonom sinir sistemine katkı vererek çocuğunuzun beden farkındalığını sağlamasına yardımcı olmaktadır. Küçük yaştaki çocuklarınız için bazı hayvanların taklidi ile “Hadi bir fil gibi güçlü nefesimizi verelim” oyunlaştırarak yapabileceğiniz gibi daha ileri yaşlar için birlikte günlük egzersiz olarak uygulayabilirsiniz. Örnek bir kart sayfa sonunda sizlere verilmiştir. Ek olarak balon şişirmek nefesi açan bir etkinlik olduğu için önerilen faaliyetler arasında yer almaktadır.
Duygu günlüğü, bireylerin duygu ve düşüncelerini yazıya dökerek anlamlandırma süreçlerine yardımcı olmaktadır. Duygusal anlamda yoğun hisseden kişiler dışarıdan bir göz olarak yaşadığı olayı değerlendirebilecektir. Daha ilkokul dönemi için resim çizerek anlatma veya resimlerin yanına minik notlar alma şeklinde bir günlük oluşturulurken, ilkokul sonu ortaokul döneminde defter tutma ile ilerletilebilmektedir.
Spor ve egzersizler de beden farkındalığı için önemli bir noktayı bizlere göstermektedir. İp atlamak, hafif tempolu yürüyüş gibi etkinlikleri birlikte yapmak önemli avantajlar sağlamaktadır. Müzik dinlemek, dans etmek regülasyon için önemli ipuçlarıdır.