Öfke; bireylerin yaşadığıı, doğasında var olan, kişinin kendisini etkileyen her türlü uyarana verdiği tepkilerdir. Bu tepkilerin farkında olarak saldırgan tutum sergilemeden ifade etmesi veya tepki vermesi öfke kontrolü olarak ifade edilebilmektedir.
Bebekler ilk doğduklarında isteklerini ağlayarak ifade ederken zamanla bu davranışlar yerini kontrollü eylemlere bırakırlar. Yaş dönemleri ile gelişim arttıkça ifade etme şekilleri de gelişmektedir.
Yetişkinlerin bile zaman zaman zorlandığı ve patlamalar ile ortaya çıkardığı öfke çocukların kontrol etmesi adına zorlayıcı olabilmektedir. Bu süreçte yapılacak müdahaleler, söylenecek sözler çok önem taşımaktadır. Çünkü yıkıcı davranışlar sergileyen çocuklar kendi duygularını ve düşüncelerini ifade etmekte zorlanan ve bu yol ile açığa çıkartmak isteyen çocuktur. Öfke kaynaklarına değinirsek;
2 YAŞ DÖNEMİNDE ÖFKE
2,5-3,5 yaş dönemleri arasında bebeklikten çocukluk dönemine geçen bireyler kendi bağımsızlığını ifade etmek isterken aynı zamanda bakım veren kişiye bağlılığını sürdürmek istemektedir. Bağların kopma kaygısını yaşayarak dönemsel olarak içsel çatışma yaşamaktadır. Gözlenen öfke problemleri gelişimsel süreç açısından doğaldır.
ÖFKE KONTROLÜNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
· Destekleyici, güven verici ortam kurulmalıdır.
· Çocuğun kendini ve çevresini keşfedebilmesine yardımcı olacak imkanlar ağlanmalıdır.
· Seçenek sunma yöntemi tercih edilmelidir.
· Duyguların öğretilmesi ve ifade edilmesine yardımcı olunmalıdır.
· Çocuklar isteklerini ifade edemediğinde, duygularını açığa çıkaramadığında ve engellendiğinde öfke patlamaları yaşayabilmektedirler. Bu durumların farkında olarak onun duygu aynası olmaya özen gösterin. Örnek vermek gerekirse:
Hayır denilen bir durum ardından oyuncağını tekmeleyen bir çocuğumuz olduğunu düşünelim. Bu durumda çocukla göz hizasına eğilip ona temas ederek “Şuan kızgınsın, hayır dediğim için öfkelisin” diyerek anladığımızı ifade etmemiz gereklidir. Çocuğa sarılarak hala onu sevdiğimizi hissettirmek önemlidir. Onunla yapacağınız ek bir seçenek sunarak ilginizi devam ettirebilirsiniz.
ÖFKE KONTROLÜNDE YARDIMCI OLACAK ETKİNLİKLER
1. Hikaye kitapları ilk yararlanacağımız kaynaklar arasında olacaktır. (İnci Bazen Öfkeli Olabilir, Öfkelinozor Ömür vs)
2. Duygu çalışarak çocukların duygularını ifade etmesine yardımcı olmak gereklidir. (Duygu kartları, oyun hamurları ile yüz çizme vs)
3. Suyun yatıştırıcı etkisinden yardım almak önemlidir. Su ile temas ettirmek, baloncuk üflemek, balon şişirmek gibi etkinlikler nefes egzersizlerini içerdiğinden sakinleştirici etki vermektedir.
4. Duygu kartları yaparak (kızgın, üzgün, mutlu, üzgün) üzerinde konuşulabilir ve hangi duyguyu ne zaman hissettiği üzerinde durularak çocuğa sorulabilir.
5. Sakinleşmelerine izin verin. Beraber odasına giderek “ Biraz sakinleşmen için yanında bekleyeceğim” diyerek yalnız olmadığı hissini verin.
6. Sadece kriz durumlarında gösterilen ilgiili davranışlarınız varsa çocuk ilgi görmek için kriz yaratabilmektedir. Her zaman ilgili ve temas halinde olun.
7. Bunun bir süreç olduğunu ve dönemsel gözlenebileceğini unutmayarak sabırlı olun.