Çocuklarda içinde bulunduğu dönemsel özellikler ve çevresel etmenler ile farklı davranış örüntüleri gözlemlenebilir. Bu davranışlardan bazıları çocuklarda alışkanlık haline gelerek yaşamında olumsuz etkilere neden olabilir. Tırnak yeme, saç koparma, parmak emme, dudak çiğneme gibi davranışlar bu duruma örnek olarak gösterilebilir.
Bazı durumlarda bu alışkanlıklar geçici olabilirler. Örneğin tırnak yeme 2-3 yaş çocuklarından geçici olarak gözlemlenebilirken sürekli uyarmak veya fazla tepki göstermek çocuğun bu davranışını fark etmesine neden olur. Böylece çocuk bu davranışı kalıcı hale getirebilir. Bir alışkanlık haline gelmesi de 3-4 yaşlarının sonlarına doğru başlamaktadır. Tırnak yeme neden olur? Hangi etmenler tırnak yeme davranışını arttırır? inceleyelim.
Tırnak Yeme Nedir?
Tırnağı dişler ile koparmak, bazı durumlarda kopan parçayı yutmak veya kenardaki etleri koparmak anlamına gelen tırnak yeme alışkanlığı çocuklarda sıkça gözlemlenen bir davranış olarak karşımıza çıkmaktadır.
Tırnak Yeme Sebepleri Nelerdir?
Çocuklarda tırnak yeme alışkanlığı dönemsel özelliklerinin dışında; iç öfkesini yansıtmak, kaygı ve stresi tolere etmek amacı ile sağlanabilmektedir. Yansıtamadığı gerginliği ve huzursuzluğu çocuk bedenine yönlendirerek tırnak yeme alışkanlığını arttırabilir.
Bir diğer durum ise model alarak öğrenme gerçekleştirmesidir. Çocukların çevresinde tırnak yiyen birini görmesi sonucunda tırnak yeme alışkanlığı kazanması da olasıdır.
Hangi gelişim döneminde ve çevresel etmenler ile ortaya çıkmış olursa olsun değerlendirme sürecinin sağlanması ve davranışın öncüllerinin araştırılması gerekilmektedir. Genel anlamda toparlamak istersek;
- Yeterli ilgi ve sevgiyi hissetmeyen, ebeveynlerine yönelik kaygı duyan çocuklarda tırnak yeme alışkanlığı gözlemlenebilir. Örneğin bir anda çok öfkelenirken bir anda çok sevecen davranan anne baba davranışlarını değerlendiremeyen çocuklarda kaygılar gözlemlenebilir.
- Aşırı baskın ve otoriter tutumlu aile yapısı çocukların rahat ve kendinden emin davranışlarını kısıtlayabilmektedir.
- Ailede tırnak yiyen birinin bulunması, aile içinde yaşanan problem durumlarının artış göstermesi ve çocuk problem çözme becerilerini ailesi içinde gözlemleyememesi tırnak yeme alışkanlığını ortaya çıkarabilir.
- Taşınma, anne baba boşanmaları veya kavgaları, yeni bir kardeşin doğumu veya okula başlama gibi yaşamlarında yer alan önemli değişmeler tırnak yeme davranışını etkileyebilir.
- Saldırganlık dürtülerinin kontrol edilememesi de üzerinde durulacak önemli bir konudur.
- Çocuklarda kendini ifade etme becerileri gelişmediği durumlarda sıkça gözlemlenebilen bir durumdur.
Tırnak Yeme Davranışında Ailenin Önemi
Aile içi iletişim çocukların gelişim süreçlerinde önemli bir noktaya sahiptir. Her çocuk ilk olarak aile içerisinde kendi benliklerini oluşturmaya başlar, davranışlarının onay alıp almadığını fark eder. Aile içi iletişimde saygı ve sevginin olması, anlayışlı bir tutumun gelişmesi ve öfkenin sağlıklı yollar ile dışa vurulması çocukların kendini tolere etme becerilerinin geliştirilmesine yardımcı olur.
İçinde bulunduğu durumda istemediği davranışları sözel olarak yansıtamayan, korkarak kaçınan ve bastırılan çocuklarda kendine yönelme davranışları görülerek stresi de kendi bedenine zarar vererek tolere etmeye çalışabilir.
Tırnak Yeme Davranışı İçin Genel Öneriler
- Sürecin başında iseniz ilk olarak gözlem yapın ve çocuğunuzun hangi ortamlarda, hangi kişilerle veya hangi konulardan bahsederken bu davranışa yeltendiğine dikkat edin.
- Eğer çocuğunuz okula gidiyor ise okul psikolojik danışmanından, sınıf öğretmeninden gözlem yapması için destek alın veya bir uzmana başvurarak bütünsel bir şekilde bu süreci ele alın.
- Çocuğu azarlamayın, eleştirmeyin ve elini çek gibi ifadeler kullanmayın. Unutmayın korku ve gerginlikten dolayı bu davranışı gerçekleştirirken bu şekilde davranmanız daha çok bu davranışın artmasına neden olacaktır.
- Çocuğu başarabildiği alanlarda pekiştirmek özgüven kazanmasına yardımcı olacaktır. Evde basit görevler verebilirsiniz. Sofra kurmaya yardım etmek, ev işlerine destek olmak, varsa evcil hayvanınızı beslemek, çöpün dolup dolmadığını kontrol etmek, bulaşık makinasını yerleştirmeye destek istemek gibi adımlar çocuğun ev içinde faaliyet göstermesine ve sizlerle olan iletişiminin de gelişmesine neden olacaktır. Ancak yapamayacağı durumları çocuğunuza yüklememelisiniz. Bu durumlarda da kaygı artacak ve davranış da sıklaşacaktır.
- Çocuklar gün içinde tırnak yeme davranışını gösterdiğinde (televizyon izlerken) ona bir sakız, kuruyemiş verebilirsiniz. Diğer durumlarda gözlemlendiğinde dikkat dağıtıcı bir başka etkinliğe onu yönlendirebilirsiniz. Bu durumda çocuğunuzu elini çek diye uyarmak yerine “bana mutfaktan meyve getirir misin, kumandayı uzatır mısın, beraber boyama yapalım mı” gibi yönergeler verebilirsiniz.
- Gece yatmadan önce çocuğun ellerine krem sürmek ve bakım yapmak hem ilişkiyi güçlendirmek için hem de sağlıklı el bakımı oluşturmak için önemlidir. Her parmağa minik minik krem sürmek ve ellerinin bakımlı olması gerektiğini çocuğa anlatmak işlevsel sonuçlar almanıza katkı sağlayabilmektedir.
- Tırnak bakım setleri alarak bu süreci daha eğlenceli hale getirmek önemlidir.
- 6 yaş üzeri çocuklarda bu davranış beraberce konuşularak ilerlenebilir. Çocuğunuz ve siz bu durumun nasıl ve ne şekilde ortaya çıktığını konuşabilir, alternatif hangi davranışı geliştirirse ona iyi geleceği üzerinde durabilirsiniz. Örneğin tırnak yemek yerine bir bardak su içmek, yüzünü yıkamak, yumuşak bir şeyi sıkmak gibi ona iyi gelen başka bir davranış bulabilir uygulaması için destek verebilirsiniz.
- Bu alışkanlığı çözümlemek ebeveyn için de oldukça zorlayıcıdır. O yüzden gerekli durumlarda siz de destek alabilir ve süreci yürütmek için öfke kontrolü kazanmanız gerekmektedir.
Oyunlar ve Egzersizlerin Önemi
Oyun çocukların iletişim dilidir. Çocuklarla oynadığınız oyunlarda onun içsel yaşantılarını anlayabilir ve gelişimlerini değerlendirebilirsiniz. Resimler ve boyalarla çalışmalar sağlamak, duygu kartları oluşturarak her gün hangi duygunun onlar için ağır bastığını beraber keşfetmek önemli ipuçları almanıza katkı sağlayacaktır.
Hikaye kartları oluşturabilir ve bu kartlar ile çocuklarınızın nasıl hikayeler sizlere sunduğunu gözlemleyebilirsiniz.
Gevşeme egzersizleri ile çocuklarınızın bedensel ve zihinsel olarak rahatlamasına yardımcı olabilirsiniz. Beraber spor saatleri belirlemeniz bu anlamda işlevsel olacaktır.
Bu konu için hazırlanmış hikaye kitapları okumak çocuğun içinde bulunduğu süreci anlamlandırmasına destek olmaktadır.
Anne baba ile iletişimi güçlendirmek için; beraber meyve tabağı hazırlamak, birbirine yedirmek, krem sürmek (el veya vücut), balonları havaya atıp önce ayak sonra kol sonra başı kullanıp yere düşmemesi için uğraşmak keyifli vakit geçirmeye yardımcı olabilir.